Badanie fizykalne — co to i na czym polega?

Do wdrożenia skutecznego leczenia niezbędne jest postawienie prawidłowej diagnozy. Badanie fizykalne, przeprowadzone przez lekarza czy pielęgniarkę, jest częścią rozbudowanego procesu. Ma na celu określenie stanu zdrowia pacjenta, a gdy zaistnieje potrzeba wdrożenie odpowiednich działań. Co to jest badanie fizykalne? 

Czym jest badanie fizykalne?

Badanie fizykalne to badanie przedmiotowe. Wykonuje się je w celu sprawdzenia ogólnego stanu zdrowia. Nie trzeba być chorym, aby poprosić o zbadanie. Często badanie fizykalne jest rutynowym zabiegiem, przeprowadzanym na kontrolach szczególnie u osób powyżej 50. roku życia. To bazowa i najistotniejsza metoda diagnostyczna. Poprzedza je wywiad lekarski, w trakcie którego specjalista zadaje osobie badanej pytania dotyczące jej stanu zdrowia, ale też historii choroby. Badanie fizykalne może być dobrą okazją do rozmowy ze specjalistą o swojej kondycji zdrowotnej i omówienia wszelkich zauważonych zmian lub problemów. Często podczas badania fizykalnego lekarz korzysta również z narzędzi pomocniczych np. stetoskopu, ciśnieniomierza, wziernika czy szpatułki, które umożliwiają dokładniejsze wykonanie badania.

• Badanie RTG — jak przebiega? Wskazania do badania


Po przeprowadzeniu podstawowych metod diagnostycznych, czyli wywiadu lekarskiego i badania fizykalnego, lekarz może zlecić dalsze badania diagnostyczne, jeśli istnieje taka potrzeba. Specjalista po kontroli może również zalecić przyjmowanie odpowiednich leków. Jeśli pacjentowi skończą się lekarstwa, nie musi przychodzić na kolejną wizytę. Niektóre nowoczesne sposoby świadczenia usług medycznych np. e-recepta nie wymagają wychodzenia z domu.

Informacje możliwe do uzyskania podczas badania fizykalnego

Badanie fizykalne pomaga określić ogólny stan zdrowia. Procedura daje również możliwość porozmawiania z lekarzem o wszelkich utrzymujących się bólach czy objawach doświadczanych przez pacjenta lub innych problemach zdrowotnych, które może mieć osoba badana.

Badanie fizykalne jest często wykonywane w ramach regularnej kontroli, ale można to zrobić w dowolnym momencie. Przykładowo, aby:


• sprawdzić występowanie ewentualnych chorób;
• znaleźć problemy medyczne, które mogą stać się problemami w przyszłości;
• śledzić zmiany w swoim zdrowiu fizycznym;
• sprawdzić stan zdrowia w trakcie i po leczeniu;
• zadbać o zdrowy tryb życia;
• pomóc lekarzowi zdecydować, czy potrzebne są dalsze badania.

Regularne badania fizykalne pozwalają na rozpoznanie schorzeń, zanim staną się one poważne, dlatego powinny stanowić część zdrowego trybu życia.

Z czego składa się badanie fizykalne?

Cztery podstawowe metody stosowane do oceny fizycznej to oglądanie, obmacywanie, opukiwanie i osłuchiwanie. Oglądanie to wizualne badanie pacjenta, które dostarcza informacji o stanie fizycznym. Pozwala na ocenę stanu ogólnego, a także ocenę rozwoju fizycznego i psychoruchowego (szczególnie istotne u dzieci), proporcji, budowy, postawy i ułożenia ciała.

Obmacywanie (palpacja) wykonuje się, gdy osoba przeprowadzająca ocenę kładzie palce na ciele, aby sprawdzić kształt, rozmiar, położenie i twardość określonej struktury anatomicznej.

Opukiwanie to stukanie w powierzchnię ciała pacjenta, co sprawia, że tkanki zostają wyprowadzone ze stanu spoczynkowego uderzeniem mechanicznym i zaczynają drżeć, co wyzwala zjawiska akustyczne. Rozróżnia się 3 rodzaje odgłosów: jawny, bębenkowy i stłumiony. Ten sposób ma na celu określenie czy badane tkanki mają spoisty charakter, czy są wypełnione płynem lub powietrzem.

Na koniec osłuchiwanie polega na ocenie dźwięków, które pochodzą z danego obszaru ciała za pomocą stetoskopu (pośrednio) czy uchem (bezpośrednio). Może służyć do badania np. jelit, płuc czy serca. Dźwięki słyszane podczas osłuchiwania są klasyfikowane i opisywane zgodnie z ich czasem trwania, wysokością, intensywnością i jakością. 

W jaki sposób powinno zostać wykonane badanie fizykalne?

Na początku należy umówić się na wizytę z wybranym przez siebie specjalistą. Nie trzeba specjalnie przygotowywać się do badania fizykalnego. Jest ono bezpieczne i nie niesie ze sobą żadnych powikłań.

Jednak dobrą praktyką jest zebranie informacji do wywiadu lekarskiego, co pozwoli odpowiednio wykorzystać czas spędzony w gabinecie. Przed badaniem fizykalnym dobrze zebrać następujące dokumenty:

• lista aktualnie przyjmowanych leków, w tym leków dostępnych bez recepty i wszelkich suplementów ziołowych;
• lista wszelkich objawów lub bólu, których doświadcza pacjent;
• wyniki ostatnich badań;
• historia medyczna i chirurgiczna;
• rodzinna historia chorób.

Zawsze jest pomocne, gdy pacjent przynosi listę zastanawiających go pytań. W przeciwnym razie można być zdenerwowanym i zapomnieć o nich na wizycie.

Badanie fizykalne zawsze zaczyna się od powiedzenia lekarzowi swoimi słowami, jak się czujemy, co nas niepokoi i jakie zauważamy objawy. Warto zacząć od poinformowania lekarza, dlaczego umówiło się na wizytę. Niektóre rzeczy, które lekarz musi wiedzieć, to:

• Czy odczuwasz jakiś niezwykły dyskomfort?
• Gdzie znajduje się dyskomfort/ból?
• Jak odczuwasz ból? Czy jest tępy, obolały, uciskowy czy ostry?
• Jak długo trwa ból? Czy przychodzi i odchodzi? Czy pozostaje na długo?
• Czy zauważasz przyczynę dyskomfortu? Na przykład, czy czujesz go po jedzeniu, po ćwiczeniach lub w nocy?
• Co łagodzi dyskomfort? Odpoczynek, leki, ułożenie ciała w konkretnej pozycji?

Warto również zabrać ze sobą coś do notowania po zakończeniu badania. Podczas konsultacji często zaleca się wykonanie dalszych badań, a spisanie informacji gwarantuje, że osoba badana ich nie zapomni.

Dobrze mieć na sobie wygodne ubranie i unikać nadmiaru biżuterii, makijażu lub innych rzeczy, które uniemożliwiłyby specjaliście pełne zbadanie ciała.

Lekarz może również zadawać pytania o stylu życia pacjenta, nawykach ćwiczeń i diecie, w tym o wszelkich ograniczeniach dietetycznych. To w razie potrzeby otwiera drzwi do rozmowy na temat poradnictwa dotyczącego suplementacji witamin.

Zwykle pracownicy medyczni robią wszystko, co w ich mocy, aby pomóc pacjentom czuć się jak najbardziej komfortowo podczas badań fizycznych. Niezwykle istotna jest szczerość. Nie warto się wstydzić, ponieważ badanie ma na celu pomoc pacjentowi, a bez uzyskania odpowiednich danych lekarz nie będzie w stanie poprawnie ocenić stanu zdrowia osoby badanej.

Jeśli przyprowadzamy na badanie dziecko to warto mu wytłumaczyć, na czym będzie polegała procedura, dzięki temu maluch nie wystraszy się badania ani lekarza czy pielęgniarki.

Egzamin fizyczny obejmuje przegląd ciała danej osoby, który jest dostosowany do jej wieku. Przykładowo inaczej zostanie przeprowadzone badanie fizykalne brzucha na niemowlęciu, starszym dziecku, kobiecie czy mężczyźnie. Podczas kontroli lekarz może zmierzyć wzrost i wagę pacjenta, zbadać skórę i oczy, zajrzeć do nosa, ust, gardła i uszu, badać puls, sprawdzić odruchy bezwarunkowe (refleks) ciała, osłuchać klatkę piersiową, zmierzyć ciśnienie krwi i puls, sprawdzać węzły chłonne na szyi, pod pachami czy w pachwinie.

Kto może wykonać badanie fizykalne?

Badania fizykalne są rutynową częścią opieki zdrowotnej. Mogą być przeprowadzone wyłącznie przez osobę posiadającą wykształcenie medyczne. Muszą odbywać się z poszanowaniem komfortu, intymności oraz godności osoby badanej. Specjaliści korzystają z niego do sprawdzania ogólnego stanu zdrowia danej osoby, poszukiwania potencjalnych problemów medycznych i monitorowania określonych objawów. Jeśli lekarz czy pielęgniarka podejrzewa problem leżący u podstaw stanu zdrowia, zwykle zaleci dalsze badania diagnostyczne.

Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?

Wypełnij formularz w 5 minut ➡️