Aleksytymia – jak się objawia? Przyczyny i leczenie

Aleksytymia jest definiowana jako konstrukt osobowości charakteryzujący się subkliniczną niezdolnością do identyfikacji i opisu odczuwanych emocji. Podstawowymi cechami zaburzenia są wyraźne dysfunkcje świadomości emocjonalnej, przywiązania społecznego i relacji międzyludzkich. Ponadto osoby cierpiące na aleksytymię mają również trudności z rozróżnianiem i zaobserwowaniem emocji innych osób, co, jak się uważa, prowadzi do braku empatii i nieskutecznej reakcji emocjonalnej. Czasami aleksytymia jest utożsamiana z autyzmem, ale nie należy mylić obu tych stanów. Czym charakteryzuje się to zaburzenie? Jakie są konsekwencje aleksytymii?

Co to jest aleksytymia?

Aleksytymia jest zaburzeniem, podczas którego osoby zmagają się z odczuwaniem i wyrażaniem emocji. Reprezentuje zmniejszoną zdolność, a czasem całkowitą niezdolność do bycia połączonym z wewnętrznymi sygnałami emocjonalnymi wysyłanymi przez ciało. Rekomenduje się rozpoczęcie psychoterapii, dzięki której można nauczyć się zauważać i wyrażać swoje emocje, a także zwracać uwagę na stany emocjonalne innych osób. Nie ma leku na aleksytymię, jednak można leczyć inne zaburzenia współwystępujące, stosując farmakoterapię. Wówczas należy udać się do specjalisty, a wystawiona recepta online umożliwi zakup środka w każdej aptece w Polsce.

Objawy aleksytymii

Jeśli chorujesz na aleksytymię, nie tylko masz problem ze zrozumieniem, jak się czujesz, ale także masz trudności z powiedzeniem, co czują inni. W głębi duszy możesz być bardzo wrażliwą i empatyczną osobą, ale z powodu tej szczególnej trudności inni mogą źle cię zrozumieć jako kogoś zimnego, powściągliwego i aroganckiego. W rezultacie bardziej niż większość osób cierpisz na izolację społeczną i samotność.

Jeśli zmagasz się z aleksytymią, oto kilka z wyzwań, których możesz doświadczać:

• Nie masz pojęcia, co czujesz w środku.
• Oceniasz swoje samopoczucie zero-jedynkowo np.czujesz się dobrze albo źle.
• Zamiast wyjaśniać, w jaki sposób twoje uczucia lub instynkty kierują cię do określonego działania, masz tendencję do definiowania siebie za pomocą logiki.
• Jesteś odłączony od własnych potrzeb i pragnień.
• Możesz mieć nagłe, nieprzewidywalne objawy fizyczne, takie jak przyspieszone bicie serca, trudności w oddychaniu, ból ciała i bóle głowy, ale nie masz pojęcia, skąd one pochodzą. W skrajnym przypadku możesz nawet mieć myśli samobójcze i zachowania samookaleczające, ale jesteś nieświadomy przyczyn, które za nimi stoją.
• Masz ograniczoną wyobraźnię.
• Nie jesteś w stanie przekazać żadnych emocji nawet rodzinie i bliskim przyjaciołom, ale możesz nagle przejawiać destrukcyjne zachowania, takie jak napady złości.
• Nie wiedząc dlaczego, straciłeś cały zapał i motywację. Ociągasz się w wykonywaniu codziennych czynności i nie znajdujesz wiele radości w żadnych zajęciach rekreacyjnych.
• Doświadczasz zaburzeń tożsamościowych.

Ważne jest, aby pamiętać, że aleksytymia nie oznacza całkowitej dysocjacji i apatii. Można nadal odczuwać wiele emocji, ale mieć trudności z poczuciem połączenia ze swoimi uczuciami lub nie być w stanie ich wyrazić innym osobom.

Przyczyny aleksytymii

Eksperci nie znają dokładnej przyczyny aleksytymii. Niektóre badania sugerują, że może to wynikać z:

• Genetyki — badania na bliźniętach wskazują, że aleksytymia ma podłoże genetyczne. Ludzie są bardziej narażeni na aleksytymię, jeśli ma ją również bliski krewny.
• Czynników środowiskowych — to samo badanie na bliźniakach wskazuje również, że czynniki środowiskowe odgrywają istotną rolę w rozwoju aleksytymii. Przykłady czynników środowiskowych obejmują historię traumy z dzieciństwa, obecność stanu zdrowia fizycznego lub psychicznego bądź czynniki społeczno-ekonomiczne.
• Urazu mózgu — osoby z uszkodzeniem części mózgu zwanej wyspą doświadczają większych objawów aleksytymii.

Jak rozpoznać aleksytymię?

Aleksytymię diagnozuje specjalista ds. zdrowia psychicznego. Warto zaznaczyć, że nie jest traktowana jako choroba ani osobne zaburzenie psychiczne, a także nie znajduje się w klasyfikacji DSM-IV oraz ICD-10, co utrudnia jej rozpoznanie i leczenie. Trzeba zaznaczyć, że nie ma jednego testu na aleksytymię, podobnie jak ogólnie w przypadku zaburzeń neurologicznych i chorób psychicznych. Uzyskanie właściwej diagnozy może zająć trochę czasu. Najczęściej stosowane narzędzia diagnostyczne to:

• metody kwestionariuszowe, które opierają się na samoopisie jak MMPI Alexithymia Scale, Bermond-Vorst Alexithymia Questionnaire, Toronto-Alexithymia Scale;
• metody polegające na przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem w tym Beth-Israel Psychosomatic Questionnaire;
• psychologiczna metoda analizy zapisów wypowiedzi werbalnych dotyczących różnych sytuacji, czyli Alexithymia Provoked Response Questionnaire.

Co więcej, jak wspomniano wyżej nieumiejętność rozpoznawania przez osobę aleksytymiczną intensywnych uczuć (takich jak zdezorientowanie lub niepewność) u innych oraz brak wyrażania emocji oznacza, że ​​aleksytymia jest często błędnie interpretowana jako autyzm. Chociaż osoby ze spektrum autyzmu znacznie częściej wykazują również cechy aleksytymii, badania nad korelacją między tymi dwoma stanami są niejednoznaczne. Wydaje się, że istniejący konsensus jest taki, że aleksytymia często współwystępuje z autyzmem, ale nie jest spowodowana autyzmem (i odwrotnie).

Aleksytymia — leczenie

Podobnie jak w przypadku większości problemów związanych ze zdrowiem psychicznym lub problemami medycznymi, formalna diagnoza i leczenie powinny być przeprowadzane przez specjalistę ds. zdrowia psychicznego z doświadczeniem w tej dziedzinie. W przeszłości aleksytymia była klasyfikowana i ograniczana do zaburzeń psychosomatycznych, czyli zaburzeń obejmujących fizyczne objawy organizmu, które są tworzone i nasilane przez umysł. Obecnie ten stan uznaje się za rodzaj zaburzenia emocjonalnego.

W przypadku osób żyjących z aleksytymią specjalista ds. zdrowia psychicznego często koncentruje się na budowaniu podstaw nazywania emocji i obserwowaniu zakresu swoich uczuć. Proces ten prawdopodobnie będzie obejmował zarówno rozważenie doświadczeń innych ludzi, jak i autorefleksję. Często zaleca się psychoterapię opartą na emocjach (EFT), terapię grupową, prowadzenie dziennika emocji, zaangażowanie w działalność twórczą, różne techniki relaksacyjne oraz czytanie poradników dotyczących odczuwania emocji.

Aleksytymia w związku — życie z aleksytymikiem

Posiadanie aleksytymicznego partnera może być trudne. Co więcej, relacje międzyludzkie najprawdopodobniej stanowią również dla nich wyzwania, ponieważ te jednostki na co dzień stykają się z niezrozumiałymi komunikatami i działaniami. Jest jednak wiele rzeczy, które można zrobić, aby poprawić sytuację w związku.

Przede wszystkim istotna jest jasna komunikacja. Oczekiwanie, że partner domyśli się, co czujemy na podstawie wskazówek lub kontekstu, może przynieść więcej szkód niż pożytku. Zamiast tego należy starać się bezpośrednio komunikować swoje uczucia, co zmniejsza ryzyko nieporozumień w komunikacji. Na przykład, jeśli twój partner wielokrotnie przerywa nam podczas pracy lub nauki, poleganie na niewerbalnych sygnałach, aby go odwieść, może nie działać. Zamiast tego warto użyć jasnego języka, aby wyjaśnić, że teraz nie jest dobry czas na rozmowę.

Pomocne również bywa etykietowanie uczuć swojego partnera, szczególnie jeśli jesteśmy w stanie jego wskazówki. Wówczas warto powiedzieć, co widzimy np.:

• Wyglądasz na złego.
• Wydajesz się być zmęczony.
• Mam wrażenie, że jesteś smutny.

Taki komentarz, będący sugestią, a nie zakładaniem faktu, może pomóc partnerowi zaobserwować, co czuje. Dzięki takiego wsparciu aleksytymicy mogą nauczyć się samodzielnie identyfikować niektóre ze swoich uczuć.

Ponieważ aleksytymia może zakłócać odczytywanie introcepcji, partner może być rozdrażniony z powodu głodu lub zmęczenia, ale nie być w stanie tego rozpoznać. Jeśli zaobserwujemy, że pewne stany fizyczne wpływają na nastrój aleksytymika, warto otoczyć daną osobę opieką np. poprosić, żeby odpoczęła albo przynieść jej jedzenie.

Terapia może pomóc twojemu aleksytymicznemu partnerowi nauczyć się rozpoznawać swoje uczucia. Może również nauczyć cię skuteczniejszych sposobów komunikowania się. Ważne jest, aby twój partner czuł się wystarczająco bezpiecznie, aby spróbować wyrazić swoje emocje. Z tego powodu często zaleca się terapię par skoncentrowaną na emocjach (EFT).

Wszystkie relacje wiążą się z wyzwaniami, niemniej w przypadku związku z osobami chorującymi na aleksytymię można spotkać więcej problemów. Należy pamiętać, że stan naszego partnera to nie nasza wina, a my mamy pełne prawo czuć się kochanymi i zaopiekowanymi.